Nám da và những điều cần biết (Phần 2)
Cơ chế hình thành nám da
Trong bài trước, chúng ta đã tìm hiểu sơ lược về nám da và các nguyên nhân gây ra tình trạng nám da như: do tia UV từ ánh nắng mặt trời, yếu tố nội tiết, do stress, di truyền hay lạm dụng mỹ phẩm quá mức,… Về mặt cơ chế gây nám, thì các trường hợp hầu hết đều có cơ chế hình thành nám da tương tự nhau.
Như đã nói ở phần trước, nám da là một dạng bệnh lý rối loạn tăng sắc tố (hyperpigmentation) khá phổ biến trên da, gây ra các mảng màu nâu hoặc xám trên da, có kích thước không nhất định. Và loại sắc tố đang nói đến ở đây chính là melanin – yếu tố chính quyết định màu sắc da của mỗi người.
Vậy Melanin là gì?
Melanin là một thuật ngữ dùng chung để mô tả nhóm các hạt sắc tố tự nhiên của da, tóc và mắt.
Sắc tố da Melanin được tạo ra bởi những tế bào melanocytes (tế bào biểu bì sắc tố) dưới sự tác động của enzyme Tyrosinase cùng tia cực tím từ ánh nắng mặt trời.
Ở người, sắc tố da melanin tồn tại dưới hai dạng:
- Eumelanin: màu từ nâu đến đen (tạo ra hầu hết các màu tối của da, tóc, mắt).
- Pheomelanin: màu từ vàng đến đỏ
Màu sắc của da ở mỗi người được quyết định chủ yếu bởi các yếu tố:
- Mật độ các hạt sắc tố da melanin.
- Màu sắc của máu.
Vậy cơ chế hình thành nám da là gì?
Sự hình thành melanin là cơ chế bảo vệ hoàn toàn tự nhiên của cơ thể, giúp bảo vệ cho làn da khỏi các tác động xâm hại, bảo vệ cơ thể khỏi chống lại tình trạng nhiệt độ cao hay các áp lực hóa học, các xâm hại từ tia UV và các chất oxy hóa khác.
Tuy nhiên khi da tiếp xúc với tia UVB hoặc các nguyên nhân gây rối loạn hoạt động của enzyme tyronase, làm tăng tổng hợp melanin quá mức. Đây là nguyên nhân khiến da tối màu, sạm da, và gây ra nám da.
Quá trình hình thành nám da gồm nhiều giai đoạn. Ban đầu các phân tử tiền chất dưới tác động enzyme tyrosinase sẽ tạo ra hạt sắc tố melanin. Melanin sau đó được chuyển từ tế bào biểu bì sắc tố (melanocytes) sang tế bào sừng (keratinocytes), cuối cùng tạo ra màu da. Khi gặp yếu tố kích thích, lượng melanin tổng hợp quá mức. Sự rối loạn sắc tố tập trung tại một vùng, trong thời gian dài, đặc biệt ở vùng da mặt, sẽ tạo thành các đốm tàn nhang, sạm da, nám da.
Đối với nám chân sâu, sắc tố melanin tạo thành không được vận chuyển hết lên thượng bì trên cùng, mà tập trung ở lớp đáy của thượng bì hoặc ở trung bì tạo thành chân nám (nên việc điều trị nám chân sâu thường rất khó và cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau trong thời gian dài).
Biện pháp phòng tránh nám da
Có thể ngăn ngừa cơ chế hình thành nám da bằng một số biện pháp như sau:
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời trong khoảng 10 giờ sáng đến 15 giờ chiều – đây là khoảng thời gian các tia bức xạ hoạt động mạnh nhất. Ngoài ra, cần kết hợp sử dụng các biện pháp chống nắng phù hợp, như sử dụng kem chống nắng, che chắn bằng mũ rộng vành, áo váy chống nắng,… Đặc biệt nhất là sau khi tẩy da chết, tẩy lông,… (Chú ý, khi sử dụng kem chống nắng để bảo vệ da, cần bôi lại sau một thời gian để đảm bảo hiệu quả chống nắng tối ưu).
- Có chế độ dinh dưỡng phù hợp, uống đủ nước, bổ sung đầy đủ các loại vitamin (đặc biệt là vitamin A,E,C), giúp ngăn ngừa lão hoá, giảm thiểu nguy cơ nám da.
- Hạn chế sử dụng các chất kích thích và các chất gây rối loạn hormone, bia rượu,…
- Không lạm dụng mỹ phẩm, sử dụng mỹ phẩm bừa bãi.
- Có thời gian nghỉ ngơi, sinh hoạt hợp lý, ngủ đủ giấc, tránh thức khuya.
- Giữ tinh thần thoải mái, tránh stress.
>> Xem thêm: Phần 3